Basic HTML Version
12
•
Recenzije
Pročitavši i pregledavši rukopis knjige „Stari gradovi Unsko-sanskog kantona“
podnosim slijedeći izvještaj sa prijedlogom.
Stari gradovi na prostoru Unsko-sanskog kantona predstavljaju jednu specifičnost
svojstvenu rijetkim prostorima u svijetu. Činjenica da se u njima odvijao život sa
svim njegovim složenostima vremena u kojem se dešavao, kao i kontinuitet kojim je
istrajavao, neizostavno nas upućuju na zaključak o trajanju društvenih odnosa među
ljudima. To trajanje nosilo je u sebi relacije pretpostavljenih i potčinjenih među sta-
novništvom. Ti gradovi svjedoče o uspostavljenom sistemu odbrane bosanske države
tokom xiv i xv vijeka, ali i unutarnjim odnosima. Oni su imali odbrambenu funkciju
državnog formata zahvaljujući čemu su se mogle realizirati ostale životne funkcije
stanovništva čineći tako temelj očuvanja ukupnog vladajućeg sistema. Istovremeno
ih možemo posmatrati kao djelo ljudskih ruku proisteklo iz najsloženijeg vida orga-
niziranog rada tadašnje zajednice.
Autori ove knjige pregledno i jasno opisuju vrijednosti starih gradova potkrje-
pljujući to dojmljivim fotografijama, heraldičkim obilježjima, tlocrtima, kartama,
geosnimkama, crtežima itd. Kroz njihovo predstavljanje razvidno je jasan ne samo
njihov historiografski razvoj nego i njihovo tada nužno transformiranje proisteklo iz
realnosti egzistiranja različitih država i sistema na ovim prostorima. Činjenice histo-
rijskog karaktera snažno naglašavaju tu dimenziju starih gradova gdje su u prvi plan
istaknute slobodarske težnje stanovništva u borbi protiv tadašnjih velesila-osman-
skog carstva i austro-ugarske monarhije. Posebno je u tom smislu naglašen karakter
bihaćke tvrđave kao „bedema na granici“ i „ključa bosne“ koja je bila jedna od naj-
većih i najvažnijih utvrda bosanskog ejaleta i kao takva najbolje čuvana tokom cijele
osmanske uprave. Mada dugo opsjedana ona nikadanijebilazauzetau tom periodu, ali
je nedugo nakon austro-ugarske okupacije tvrđava porušena te grad biva involviran
u infrastrukturu savremenog gradskog naselja.
Dajući neophodne podatke o gradovima, oni valoriziraju i njihov aktuel-
ni momenat naglašavajući pri tome njihovo očuvanje i zaštitu kao objekata kultur-
nog nasljeđa. Značajno je naglasiti da nas autori svojim istraživanjima usmjeravaju
ne samo na elemente graditeljstva i karakteristike ratnih vještina nego i potvrđuju